School

Kinderen met ADHD en de toekomst passend onderwijs

Kinderen met ADHD kunnen gaan naar reguliere basisscholen of naar het speciaal basisonderwijs. Gezien de mogelijkheden van uw kind, kan dit verschillen. Vanaf 1 augustus 2014 moeten alle scholen passend onderwijs bieden aan leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Binnen een samenwerkingsverband bepalen scholen of zij de desbetreffende leerling het juiste onderwijs kunnen bieden.

Hierdoor word er po jou, als leerkracht, een beroep gedaan op jouw expertises, kennis en vaardigheden.

Dit onderdeel 'school' helpt de leerkracht om passend te handelen bij leerlingen met ADHD.

Wat kun je doen in de klas?

Als leerkracht mag je natuurlijk geen diagnose stellen. Als je als leerkracht twijfelt en je ziet bij een leerling kernmerken van ADHD, dan kun je, in overleg met de ouders en de leerling, je handelen hierop afstemmen.

Algemeen

Als een leerling opvallend gedrag vertoont dat kenmerken heeft van ADHD, dan is het belangrijk om zowel de problemen als de mogelijkheden van deze leerling in kaart te brengen. Elke leerling is immers anders. Vanuit dat punt kan de leerkracht verder werken vanuit de sterke kanten van de leerling.

Bespreek ook in de klas wat ADHD eigenlijk is. Doe dit in overleg met de ouders en de leerling. Om de leerling hierbij te helpen is het leuk om het volgende boek te gebruiken: " Alle honden hebben ADHD" geschreven door K. Hoopman. Dit boeiende en informatieve boek benadert ADHD op een heel verfrissende manier. Op humoristische en liefdevolle wijze wordt er bij de lezer begrip gevraagd voor kinderen die door hun ADHD 'anders' zijn. Voor degenen die iemand met ADHD kennen, zullen veel van de foto's uit de hondenwereld zeer herkenbaar zijn. Zo kunnen zijn of haar medeleerlingen ook helpen bij het gedrag van de desbetreffende leerling.

Zet een goede relatie op met een leerling met ADHD. Samenwerken is het toverwoord.

Bevorder positief gedrag door positieve feedback. Voor deze leerlingen is dit vaak niet van zelfsprekend.

Zorg voor een goed gestructueerde schooldag.

Houd tijdens de les positief contact met het kind door blikken van verstandhouding zoals een knipoog of een opgestoken duim. Zo heeft de leerling even aandacht en weet de leerling gelijk dat hij goed bezig is.

Negeer negatief gedrag zoveel mogelijk.

Voor een leerling met ADHD is het lastiger om in te schatten of een de situatie geschikt is voor kletsen, overleg of zelfstandig werken. Maak hier ook duidelijke afspraken over om de leerling zo te helpen zich gepast te gedragen.

Hanteer de gestelde regels consequent en beloon of bestraf meteen. Zij zijn de gebeurtenis anders allang weer vergeten.

Probeer zoveel mogelijk indivuele aandacht te geven. Leerlingen met ADHD reageren of luisteren vaak het beste als je eerst hun naam specifiek noemt.

Maak bij vrije situaties van té vóren goede afspraken. Zo voorkom je dat leerlingen in vrije situaties uit de hand lopen.

Leer de leerling weg te lopen uit situaties en naar jou toe te komen in plaats van meteen in de aanval te gaan.

Zorg dat een leerling kan bewegen.

Laat leerlingen met ADHD veel herhalen zoals gemaakte afspraken.

Omgeving

Hang het dagprogramma zichtbaar op. Weten wat er komt, schept veiligheid.

Geef deze leerlingen een strategische plek in de klas. Een plek waarbij oogcontact mogelijk is, is van belang.

Pas de klassenschikking van de tafeltjes aan. Leerlingen twee-aan-twee bijvoorbeeld.

Laat de leerling alles vóór de taak klaarleggen. De leerling weet wat hij of zij nodig heeft en voorkom een eindeloze zoektocht naar de juiste pen of papier.

Instructie

Leerlingen met ADHD missen delen van jouw uitleg. Zij kunnen hun gedachte moeilijk stoppen en kunnen zich maar kort concentreren. Het heeft dan geen zin om deze leerlingen te laten starten met hun taak. Probeer je instructie kort te houden. Dit zorgt ervoor dat deze leerlingen betrokken blijven. Na de instructie roep je altijd deze leerlingen bij je of je loopt direct je 'rondje door de klas' langs deze leerlingen. Doorloop dan samen een aantal stappen bij het uitvoeren van de taak (zelfinstructietraining). De stappen die hierbij horen zijn als volgt:

1. Stap 1: probleemanalyse: Wat moet ik doen?
2. Stap 2: zoeken naar een oplossingsstrategie: Hoe ga ik het doen?
3. Stap 3: het uitvoeren van het vooropgestelde plan: Ik doe mijn werk
4. Stap 4: evaluatie: Ik kijk mijn werk na. Wat vind ik ervan?

De stappen worden vaak geillustreerd zoals de methode van 'de vier beertjes'.

ADHD en leren

Hoe lang kan een kind geconcentreerd werken?

Uit observatie kun je analyseren hoeveel tijd een leerling effectief aan het werk is. Samen met de leerling wordt er besproken naar welke periode van werken er gestreeft kan worden. Je spreekt samen af wat haalbaar is. Je kunt aanhouden dat de leerlingen evenveel minuten moet werken als zijn of haar kalenderleeftijd. Dit is meestal een goed streven.

De taak

Gebruik verschillende kleurstickers voor elk vak. Dit zorgt ervoor dat de leerlingen niet hoeft te zoeken naar zijn of haar boeken.

Leerlingen met ADHD hebben geen goed tijdsbesef. Visualiseer de duur van de deeltaak door gebruik te van een kleurenklok, een timetimer, een zandloper of een wekkertje. Zo kan er ook makkelijk worden gezien hoeveel tijd er nog over is.

Vertel van te voren hoeveel de leerlingen gedaan moet hebben, wil de taak voldoende gemaakt zijn.

Dek het werk van de leerlingen deels af zodat hij of zij niet afgeleid wordt.

Vaak hebben deze leerlingen moeite met schrijven. Geef ze minder schrijfwerk of laat deze leerlingen gebruik maken van een computer.

Geef zoveel mogelijk afwisselende oefeningen zodat het elke keer weer nieuw lijkt. Maak ook in de oefeningen visueel dat een andere oefening of werkwijze begint. Bijvoorbeeld alle minsommen rood en alle plussommen blauw.

Ná de taak

Geef de leerling na de taak directe feedback. Zo houd je controle over het werk en leert de leerling evalueren over zijn of haar werk. Oordeel over het werk, niet over het kind. Probeer de feedback positief te formuleren zoals: 'Ik vind dit stuk heel mooi, probeer volgende keer of een groter stuk zo netjes kunt maken'.

Het sociaal-emotioneel leren

Niets is van zelfsprekend voor een kind met ADHD. Gedrag dat leerlingen zich hebben aangeleerd, kan ook weer worden afgeleerd. Op het sociaal-emotioneel gebied is het belangrijk dat de leerkracht zorgt voor een open klassensfeer, dat de leerling leert door waar te nemen en te doen en dat de leerkracht gewenst gedrag beloont. Ook is geduld belangrijk bij deze leerlingen. Deze leerlingen leren door vaak uitleg en instructie te krijgen over hetgeen dat wordt verwacht.

Waar de leerlingen nog meer moeite mee hebben, is contact met leeftijdsgenootjes. Wat te doen wanneer de leerling moeite heeft met het sociaal functioneren met leeftijdsgenootjes:

• Leg de leerling uit wat er mis is gegaan bij een ruzie, zodat hij/zij kan leren van die ervaring. Het is vaak te moeilijk voor de leerling om zelfstandig te ordenen wat er gebeurde.
• Leg de leerling uit wat anderen van hem/haar verwachten.
• Geef complimenten voor de sociale interactie.
• Spreek zo nu en dan voor de pauze af met wie hij/zij gaat spelen.
• Structureer vrije situaties voor de leerling.

Voor andere leerlingen in de klas is het fijn als zij hun klasgenoot begrijpen. Hoe creëer je een structuurverlenend klimaat in de klas?

• Leg de andere leerlingen uit dat de leerling wat anders reageert omdat hij/zij dit nog niet anders kan. Leg uit dat het belangrijk is voor deze leerling om zich geaccepteerd te laten voelen in de klas.
• Bespreek een ruzie met deze leerling en de andere leerling gezamenlijk.
• Voorkom dat de leerling steeds als laatste wordt gekozen door de andere leerlingen.
• Confronteer de leerling consequent en nadrukkelijk met de gevolgen voor zijn/haar daden.
• Leg de andere leerlingen uit dat zij de leerling heel duidelijk de regels moeten uitleggen en bespreek dat deze regels, tijdens het spel, niet veranderen.
• Analyseer met de leerling waar zijn/haar gedrag storend is voor zichzelf en/of voor anderen en omschrijf in concrete termen het gewenste gedrag.
• Maak de basisregels ( in korte bewoordingen of pictogrammen) die in de klas voor iedereen gelden, voor deze leerling in ieder geval, visueel en herhaal deze regelmatig.
• Herinner de leerling aan de regel en vertel daarbij wat wel is toegestaan. (bijv. niet zitten op de tafel, maar op je stoel)
• Breng niet individuele veranderingen aan in de dagelijkse gang van zaken zolang niet iedereen op de hoogte is van deze wijziging en zich hierin kan vinden.
• Leer de leerling zijn/haar spullen op de daarvoor bestemde plaatsen op te ruimen om het later weer makkelijk terug te kunnen vinden.

Hopelijk helpt het bovenstaande verhaal u op weg en scherpt het uw handelen aan zodat u nog meer passend kunt handelen bij kinderen met ADHD.